آگاهی سرا


پکتین

پکتین (Pectin)

عامل ژله سازی یا ژله ساز میوه ای

ترجمه این واژه بزبان فارسی دارای مشکلاتی است که آنرا بعهده اهل فن میگذارم و آنرا همان پکتین که شناخته تر است مینامم. مهم آنست که پکتین را با ژلاتین اشتباه نگیریم.

با آنکه در بسیاری از میوه ها این ماده موجود است ولی شاید بیشترین مقدار پکتین را در میوه سیب نارس و پرتقال و گریپ فروت بتوان یافت. پکتین را بزبان ساده میتوان عامل ژله ساز نامید که عملکرد آنرا در تهیه انواع مربا میتوان یافت و باعث حالت ژله ای و غلظت مربا میشود. باید توجه داشت در تهیه شراب از میوه هایی نظیر سیب یا انگور استفاده از پکتین توصیه نمیشود.

تهیه این ماده در خانه بسیار ساده و نیازی به لوازم پیشرفته آزمایشگاهی و یا صنعتی ندارد و آنقدر که روی نظافت و ضدعفونی ابزار کار تاکید میشود تهیه خود آن امر مهمی بنظر نمیرسد. مادر بزرگهای ما آنرا بسادگی تهیه میکردند ولی نمیدانستند این ماده چه تاثیر مهمی در صنعت مواد غذائی امروزی دارد. نگهداری پکتین باید در ظرف کاملا هواگیری شده انجام شود.

پکتین عامل جلوگیری از ورود باکتری و قارچ در هنگام رشد میوه است. مولکول این ماده دارای زنجیره ای طولانی (پولیمری) هیدرات کربن Cx(H2O)y میباشد. پکتین باعث استواری و محکم ماندن ساختار و گوشت میوه میشود. نا گفته نماند که اگر پکتین ، بهر دلیل قارچی ، آلوده یا حالت اسیدی پیدا کند خود باعث گل زدگی و فساد میوه میشود. شاید برای تفهیم بهتر و در مقام مقایسه میتوان پکتین را به گلبولهای سفید خون تشبیه نمود که اگر گلبول سفید سالم و مناسب باشند باعث مقاومت بدن در مقابل ویروس و عوامل خارجی و بعکس باعث بیماریهای مختلف لنفاوی در بدن انسان میشود.

کاربرد دقیق پکتین در هنگام تهیه شراب کمک موثری به تخمیر طبیعی نموده و باعث شکستن قند موجود و از همه مهمتر غلظت شراب میشود ولی اگر مقدار آن زیاد باشد در شراب باقی مانده و باعث کدر ماندن طولانی یا گاهی دایمی شراب میشود. اینکه گاهی شرابساز با همه دقت در عمل خود میبیند شراب کدر مانده است وجود مقدار پکتین زیاد در شراب است.

از آنجا که مقدار پکتین در انواع مرکبات یا سیب متفاوت است ، لذا باید این نکته را اشاره کنم که پکتین تهیه شده در خانه و از مواد طبیعی با پکتین خریداری از بازار از نظر حجم و مقدار مصرف تفاوت دارد. بهمین جهت مقدار مصرف پکتین تولید خانگی از پکتین تجاری زیادتر است. دلیل آن استفاده از آزمایشگاه مجهز برای تعیین مقدار پکتین در تولید صنعتی است ولی در تولید خانگی امکان چنین آزمایشی وجود ندارد.

تهیه پکتین از سیب سبز (نیمه رسیده)

مواد لازم:

یک کیلو سیب سبز (هر نوع سیب کال یا سیبی که هنوز کاملا نرسیده بهتر از سیب رسیده است. هر چه سیب رسیده تر باشد میزان پکتین آن کمتر است)

نصف لیمو ترش

یک لیتر آب

ابزار لازم:

یک قطعه شاخه نازک درخت یا سیخ چوبی برای اندازه گرفتن (شاخص) مقدار آب میوه درون قابلمه.

2 عدد قابلمه کوچک

کارد تیز و تخته آشپزخانه

کیسه کوچک متقال یا کرباس یا پارچه صافی

منبع حرارت

همزن یا کفگیر

شیشه مربائی با حجم 250 سی سی یا کیسه فریزر

طرز تهیه:

ابتدا همه ابزار مورد کاربرد را بدقت شسته و ضدعفونی کنید.

در قابلمه ای یک لیتر آب ریخته و سپس با کمک کارد تیزی سیب کامل را (با پوست و هسته) بقطعات ریز حدود دو در دو سانتیمتر ببرید و سپس لیمو را (با پوست و هسته) به کمک کارد به برشهای یک در یک سانتیمتر ببرید و در قابلمه بریزید.

شاخه نازک درخت یا سیخ چوبی را وارد قابلمه کرده و ارتفاع محتویات داخل قابلمه را مشخص و با کمک کار تیز علامت بزنید و سپس وسط طول شاخص را با کمک کارد مشخص نموده و باز هم نیمه آخر آنرا به کمک کارد از وسط علامت بزنید. با وارد کردن این شاخص در قابلمه به آسانی میزان مایع موجود را میتوان اندازه گیری نمود زیرا هدف ما رسیدن به مقدار یک چهارم حجم اولیه است.

قابلمه را روی منبع حرارت گذاشته درب آنرا کمی باز و با شعله ملایم بگذارید حدود 45 دقیقه بجوشد. گاهی همبزنید.

پس از این مدت میوه باید نرم شده و میزان آب تقریبا نصف شده باشد. (از چوب شاخص استفاده کنید)

روی قابلمه دیگری پارچه کرباس یا متقال را طوری قرار دهید که از لبه قابلمه آویزان باشد. اگر پارچه متقال یا کرباس در اختیار نبود از هر پارچه دیگری میتوان استفاده نمود بشرط آنکه سه یا چهار لایه رویهم بگذارید تا ذرات ریز و نرم میوه پخته شده از آن عبور نکند.

محتویات قابله اول را با استفاده از این پارچه که حالت فیلتر را دارد ، صاف کرده ولی دقت کنید که فشار به محتویات درون پارچه تصفیه وارد نشده و فقط آب میوه پخته شده از پارچه عبور کند. فشردن میوه باعث عبور ذرات پخته شده میوه میگردد و این خود عامل کدر شدن مایع شراب خواهد شد. تفاله را دور بریزید.

مایع بدست آمده از تصفیه اولیه را دوباره روی حرارت ملایم گذاشته و بگذارید دوباره بجوشد ولی درب قابلمه باز و دایما همبزنید که سر نرود و کف روی مایع در حال ملایم جوشیدن را بگیرید و دور بریزید.

بمدت 20 تا 30 دقیقه جوشاندن با حرارت ملایم را ادامه دهید تا حجم مایع نصف شود (از چوب شاخص استفاده کنید) و در این حالت حدود 250 سی سی مایع زلال و بدون کدر بودن باقی میماند.

حدود یک قاشق غ.خ. مایع را برداشته و درون ظرفی کوچکی ریخته (مثلا کاسه ای کوچک از جنس استیل) و روی آب یخ بگذارید با کمک چرخش سریع آنرا خنک کنید. اگر مایع درون کاسه کوچک حالت ژله ای پیدا کرد ، کار ما تمام است ولی اگر بهمان حالت مایع ماند دوباره قابلمه را روی حرارت یا شعله ملایم گذاشته و با همزدن دایمی به کم کردن حجم مایع ادامه دهید.

پس از حدود 10 دقیقه باز هم یک قاشق دیگر از مایع را برداشته و آزمایش فوق را تکرار کنید. زمانیکه نتیجه آزمایش ژله ای شد ، پکتین را تهیه نموده اید**.

بدنه خارجی قابلمه را در لگن یا قابلمه بزرگتری که حاوی آب سرد است قرار داده و زمانی که قدری خنک شد آنرا به شیشه دربدار مربائی کوچک منتقل نموده و درب آنرا محکم کرده و در یخچال قرار دهید. اگر شیشه دربدار مربائی در اختیار نیست از کیسه فریزر نو نیز میتوان اسفاده نمود.

اگر میخواهید برای مدت دراز آنرا نگهداری کنید کیسه فریزر بهتر است زیرا میتوانید کیسه فریزر بسته شده را ابتدا کاملا هواگیری و آنرا بحالت افقی روی سینی یا ظرف مسطحی گذاشته تا تخت بماند و سپس در فریزر نگهداری کنید. در هنگام استفاده از پکتین ابتدا بگذارید یخ آن آب شده و سپس مورد استفاده قرار دهید.

اگر به مربای ژله ای (مارمالاد) علاقه دارید، پکتین بدست آمده را با نسبت حجمی 7 شکر و 5 پکتین روی حرارت گذاشته و زمانیکه شکر حل و مایع بجوشیدن رسید ؛ کف آنرا گرفته و خنک کنید ، مربای ژله ای در اختیار دارید.

تهیه پکتین از پوست مرکبات (پرتقال ، نارنج یا گریپ فروت)

حدودا 3 کیلو مرکبات مثلا پرتقال (* این مقدار بستگی به ضخامت و وزن غشاء سفید رنگ بین پوست پرتقال یا سایر مرکبات و گوشت میوه را دارد)

750 سی سی آب

4 ق.غ. آب لیمو ترش تازه

ابزار لازم:

یک قطعه شاخه نازک درخت یا سیخ چوبی برای اندازه گرفتن حجم مایع درون قابلمه.

کیسه یا پارچه صاف کن کوچک از جنس متقال یا کرباس

شیشه مربائی با حجم 200 میلی لیتر یا کیسه فریزر

همزن یا کفگیر

قابلمه

ترازو

طرز تهیه:

ابزار را بدقت شسته و ضدعفونی کنید.

با کمک کارد بسیار تیز یا پوست میوه کن ، غشاء رنگی روی پوست پرتقال را با دقت بگیرید. با همان ابزار ، غشاء سفید رنگ روی میوه را با دقت گرفته ، ریز ریز و ساتوری کنید. هرچه قطعات آن ریز تر شود نتیجه کار بهتر خواهد بود.

روی ترازو گذاشته تا درست 250 گرم از این غشاء سفید در اختیار داشته باشید.

در قابلمه ریخته و آب لیمو را اضافه کرده و همبزنید و بگذارید تا حدود یکساعت در آبلیمو خیس بخورد.

آب را اضافه کرده و روی حرارت ملایم بگذارید و بگذارید بطور ملایم جوش بیاید.

بمدت 45 دقیقه مرتبا همبزنید و احتمالا کف روی مایع را بگیرید.

با کمک کیسه یا پارچه صافی مایع را صاف کرده و تفاله را بچلانید تا کاملا آب آن خارج شود.

مایع را درون قابلمه ریخته و دوباره بجوشانید تا حجم آن به حدود 200 سی سی برسد.

یک قاشق آنرا درون ظرفی فلزی نازک ریخته و روی آب یخ قرار دهید. اگر ژله بست ، پکتین شما تهیه شده است در غیر اینصورت دوباره روی حرارت ملایم قرار داده و همزدن را ادامه دهید تا حجم آن کمتر شود. آزمایش را تکرار کنید تا به نتیجه برسید**.

وقتی از کار خود راضی بودید بگذارید تا کاملا خنک شود و سپس پکتین حاصل را درون ظرف شیشه ای مربائی تمیز ریخته درب آنرا محکم کرده و یخچال کنید.

اگر برای مدت زیادی میخواهید آنرا نگهداری کنید در کیسه فریزر ریخته ، هواگیری و تخت نموده و در فریزر نگهداری کنید.

در هنگام مصرف بگذارید در هوای اطاق یخ آن آب شود.

** روش دیگر برای تشخیص غلظت پکتین در مایع نیاز به کمی الکل دارد (نوع الکل مهم نیست). حدود نصف استکان از این الکل را در اختیار بگیرید و یک قاشق چایخوری از مایع پکتین کاملا خنک شده را درون الکل بریزید. قدری صبر کنید. اگر مایع شما انعقاد یافت و تبدیل به توده ای سفت شد که با فرو کردن چنگال قادر بخروج آن از الکل باشید و در هوای آزاد همان فرم و شکل داخل الکل را حفظ کند ، غلظت پکتین شما کافیست و در غیر اینصورت نیاز به جوشیدن بیشتر و در نتیجه زیادتر شدن میزان غلظت دارد.

تهیه پکتین خشک (پودر)

تهیه پودر پکتین از پوست مرکبات بخصوص پرتقال و گریپ فروت و سیب نارس بسیار ساده است ولی نگهداری آن بستگی به بسته بندی آن دارد که باید فاقد هوا و در محیط کاملا خشک باشد.

از یک کیلو مرکبات یا سیب حدودا میتوان 25 تا 40 گرم غشاء سفید یا پوسته خشک آن میوه را بدست آورد.

هرگونه مرکبات (مثلا پرتقال) را با کارد تیز پوست کنده و سپس غشاء سفید رنگ آنرا با دقت و روی تخته آشپزخانه جدا کنید. در مورد سیب با کارد تیز ، غشاء بسیار نازک روی گوشت میوه را جدا کنید (فقط پوست سیب).

این غشاء را ریز ریز کرده و روی آنرا با پارچه نازکی بپوشانید تا گرد و خاک و عوامل خارجی روی آن اثری نگذارد و بمدت 12 ساعت در مقابل حرارت آفتاب قرار داده. قبل از سائیدن مطمئن شوید کاملا خشک شده است.

با کمک آسیای برقی یا هاون آنرا سائیده یا بکوبید تا بصورت پودر بسیار ریز در آید.

از الک با چشمه ریز بگذرانید و قطعات الک نشده را دوباره سائیده و الک کنید.

در ظرف دربداری که بتوان آنرا از ورود هوا مصون نمود ریخته ، درب آنرا محکم کرده و در مکاتی تاریک و خشک قرار دهید.

میزان مصرف پکتین خانگی:

یک قاشق مربا خوری از پکتین خانگی برای سریعتر کردن تخمیر و غلیظ کردن 5 لیتر شراب مناسب است. مصرف زیادتر از آن باعث طولانی تر شدن زمان آمیزه شراب میشود.

پکتین گیری از شراب

با آنکه پکتین باعث سرعت تخمیر شده و از طرفی به غلطت شراب میافزاید ولی همین ماده مشکلاتی نیز برای شرابساز پدید میآورد. از جمله میتوان طولانی شدن مرجله دوم تخمیر و در مواردی کدر ماندن و زلال نشدن شراب را نام برد.

در کارخانجات شرابسازی از مواد طبیعی و شیمیائی زیادی برای حل این مشکل بکار گرفته میشود که بعضی از آنها را قبلا توضیح داده ام (مقاله پرسش و پاسخ سوال دوم).

برای جلوگیری از کدر شدن شرابی که میوه اولیه آن دارای مقدار زیادی پکتین است راه ساده ای وجود دارد ولی در ابتدا باید دانست میزان پکتین در میوه چه مقداری است؟ متاسفانه این امر بدون داشتن لوازم آزمایشگاهی امکان پذیر نیست ، هر چند با روش پکتین گیری از میوه (که در بالا توضیح داده شده) حدود تقریبی پکتین را میتوان یافت که این خود نیز امری پیچیده است که نیاز به تجربه قیاسی دارد.

بطور کلی باید گفت تهیه شراب از انگور و سیب نه فقط نیازی به اضافه کردن پکتین ندارد بلکه باید از فعالیت پکتینی در بعضی از انواع این میوه ها نیز جلوگیری نمود.

ماده مورد نظر با نام شیمیائی پکتولیاز (pectolyase) یا آنزیم پکتیک ( Pectinase ) نامیده میشود که بعنوان کاتالیزوری عمل نموده و در هنگام تخمیر شروع به خوردن پکتین میوه نموده و عملکرد آن شکسته شدن دیواره های مولکولی پکتین میوه و در نتیجه شفاف و زلال شدن شراب است.

پکتین گیری باید قبل از شروع تخمیر اولیه انجام گیرد.

برچسب‌ها: , , ,

39 Responses to “پکتین”

  1. # Anonymous ناشناس

    سلام دوست عزیز
    یک پیشنهاد در مورد قفل هوا
    که البته عملا در تهیه آبجو خانگی و شراب حانگی مورد استفاده و نتیجه اون مورد تایید هست
    درب ظروف تخمیر رو بجای پوشاندن با قفل هوامی توانید با یک بادکنک (البته از جنس مرغوب، از اینهایی که برای جشن تولد استفاده می کنیم و انتهای اون یه کش وصل هست) بپوشونید
    تخمیر که شروع شه بادکنک باد می شه و زمانی که احساس کردید دیگه شل نیست و هیچ جاش فرو رفتگی نداره با یه سوزن ظریف یه سوراخ درونش ایجاد کنید
    به همین سادگی...
    سوراخ تا زمانی که تخمیر وجود داره و فشار بادکنک بالاست باز می مونه و گاز خارج می شه و زمانی که تخمیر به پایان رسبد بسته می شه و حاصیت کشسانی بادکنک مانع از ورود و یا خروج اکسیژن می شه
    من اینو امتحان کردم دوبار و جواب داد  

  2. # Anonymous ناشناس

    سلام
    جهت راه اندازی یک کارخانه سرکه سازی برنامه ای را در دست اقدام دارم چنان چه مقدور است با شماره این جانب تماس بگیرید یا شماره خودتان را اس ام اس کنید تا تماس بگیرم و در صورت حصول به توافق از نظرات جناب عالی یا دوست ارجمندتان آقای ع. م به عنوان مشاوره استفاده کنم. مجتبی راه وار 09121492242
     

  3. # Anonymous ناشناس

    سلام
    جهت راه اندازی یک کارخانه سرکه سازی برنامه ای را در دست اقدام دارم چنان چه مقدور است با شماره این جانب تماس بگیرید یا شماره خودتان را اس ام اس کنید تا تماس بگیرم و در صورت حصول به توافق از نظرات جناب عالی یا دوست ارجمندتان آقای ع. م به عنوان مشاوره استفاده کنم. مجتبی راه وار 09121492242
     

  4. # Anonymous ناشناس

    http://iranasreroshangari.blogspot.com/2010/12/blog-post.html


    تالار : ايران عصر روشنگري
    سخنران : مهندس بهرام مشيري
    به همراه جلسه پرسش و پاسخ پيرامون مسايل فرهنگي سياسي ايران
    شنبه 4 دي 1389_
    25 December 2010_
    ده شب به وقت ايران
    بهرام مشیری در سال 1970 میلادی به امریکا سفر نمود. وی دارای مدرک فوق لیسانس در علوم مواد و مهندسی شیمی می باشد. قبل از انقلاب اسلامی ایران, بهرام مشیری در ارتش فعالیت نموده و با توجه به اشتیاق و علاقه شدید به تاریخ و فرهنگ ایران, به مطالعات عالی در این زمینه نیز ادامه داد. در حال حاظر برنامه های ایشان از طریق رادیو, تلویزیون, و اینترنت در اختیار دوستان قرار می گیرد

    در یکی از کتاب های خود "از آتن تا هیروشیما", بهرام مشیری به کشف پدیده فیزیک اتومی و دلالت بر مصیبت های وارده در هیروشیما و ناکازاکی می پردازد. وی در حال انتشار و تکمیل کتاب دیگری بنام "دو مصیبت, دو بازتاب" می باشد که به بررسی جنگ های مغول و عرب در ایران و بازتاب آنان در دنیای کنونی می پردازد
    http://www.bahrammoshiri.com/
    http://www.paltalk.com/
    -----------------------
    IRAN Asre Roshangari
    Category : Middle East
    Subcategory : Iran  

  5. # Anonymous ناشناس

    目を引くコレクショ
    ンはパイソン革から作られて
    いる

    my web blog ... miumiu バッ  

  6. # Anonymous ناشناس

    Awesome things here. I'm very satisfied to peer your post. Thank you a lot and I am taking a look forward to touch you. Will you please drop me a mail?

    Feel free to visit my web site :: refinishing hardwood floors  

  7. # Anonymous ناشناس

    hey there and thank you for your info – I have certainly picked up anything new from
    right here. I did however expertise some technical issues using
    this site, since I experienced to reload the website a lot of times previous to I
    could get it to load correctly. I had been wondering if your web hosting is OK?

    Not that I'm complaining, but slow loading instances times will often affect your placement in google and can damage your high quality score if advertising and marketing with Adwords. Well I am adding this RSS to my e-mail and could look out for a lot more of your respective interesting content. Ensure that you update this again soon.

    my site; recycling facts  

  8. # Anonymous ناشناس

    Hello I am so excited I found your website, I really found
    you by error, while I was browsing on Aol for something else, Anyways I am here now and would
    just like to say many thanks for a incredible post and a all round interesting blog
    (I also love the theme/design), I don’t have time to read it all at the minute but I have bookmarked it
    and also added your RSS feeds, so when I have time
    I will be back to read much more, Please do keep up the
    superb work.

    My web page - wiki.72stunden.de  

  9. # Anonymous ناشناس

    It's very simple to find out any matter on web as compared to books, as I found this post at this web page.

    Also visit my web site permanent hair straightening  

  10. # Anonymous ناشناس

    Excellent blog you have here but I was curious if you knew of any discussion
    boards that cover the same topics discussed here? I'd really like to be a part of group where I can get feed-back from other experienced people that share the same interest. If you have any suggestions, please let me know. Appreciate it!

    My weblog - diaper rash Home remedies  

  11. # Anonymous ناشناس

    Hi Dear, are you in fact visiting this site daily, if so after that you will definitely get good
    know-how.

    Review my web-site - Mon Jervois  

  12. # Anonymous ناشناس

    This is a really good tip particularly to those new to the blogosphere.
    Simple but very precise information… Thank you for sharing this
    one. A must read article!

    My blog post ... Authentic green coffee  

  13. # Anonymous ناشناس

    Hello, i think that i saw you visited my web site so i came to
    “return the favor”.I am attempting to find things to improve my website!
    I suppose its ok to use a few of your ideas!!

    Feel free to surf to my webpage ... 1285 Muscle Buidling  

  14. # Anonymous ناشناس

    Everyone loves it when folks come together and share ideas.
    Great blog, keep it up!

    Take a look at my blog: Order Raspberry Ketone Plus  

  15. # Anonymous ناشناس

    If you are going for finest contents like myself, just
    visit this web site every day because it offers feature contents, thanks

    Feel free to surf to my web blog: Your anchor text  

  16. # Anonymous ناشناس

    I know this if off topic but I'm looking into starting my own weblog and was wondering what all is required to get setup? I'm assuming
    having a blog like yours would cost a pretty
    penny? I'm not very web savvy so I'm not 100% certain.
    Any suggestions or advice would be greatly appreciated.
    Thank you

    my web-site - acai ultra lean reviews  

  17. # Anonymous ناشناس

    My brother suggested I would possibly like this blog.

    He was totally right. This publish actually made my day.
    You cann't believe simply how much time I had spent for this information! Thanks!

    Look at my web page :: 7zip Download  

  18. # Anonymous ناشناس

    Definitely believe that which you said. Your favorite justification appeared to be on the net the
    simplest thing to be aware of. I say to you, I definitely get annoyed while people
    consider worries that they plainly don't know about. You managed to hit the nail upon the top and also defined out the whole thing without having side-effects , people could take a signal. Will probably be back to get more. Thanks

    my web site Stem Cell Face Cream  

  19. # Anonymous ناشناس

    Hi there! I just wanted to ask if you ever have any trouble with hackers?
    My last blog (wordpress) was hacked and I ended up losing several weeks of hard
    work due to no backup. Do you have any solutions to protect against hackers?


    my blog: quick personal loans  

  20. # Anonymous ناشناس

    I am truly happy to read this blog posts which includes tons of
    valuable data, thanks for providing these statistics.



    my web site Diet Patch Review  

  21. # Anonymous ناشناس

    I'm now not certain the place you're getting your info, however great topic.
    I must spend some time studying much more or figuring out
    more. Thanks for fantastic information I used to
    be on the lookout for this info for my mission.


    Also visit my blog post; pure garcinia cambogia  

  22. # Anonymous ناشناس

    The recently unveiled Samsung Galaxy Tab looks set to rival the
    popular Apple i - Pad. 3 inches screen, there is 285 pixel
    in one inch, it is also called ppi. 1 is also known as Tab 750 and expected to be priced
    at Rs.  

  23. # Anonymous ناشناس

    Hi there! Do you use Twitter? I'd like to follow you if that would be okay. I'm undoubtedly enjoying your blog and look forward to new posts.



    My weblog; Home INcome Kits  

  24. # Anonymous ناشناس

    Hi there mates, how is all, and what you want
    to say concerning this piece of writing, in my view
    its really awesome for me.

    Here is my page 100 Day Loan Online Review  

  25. # Anonymous ناشناس

    Great article! That is the type of info that should be shared across the net.
    Disgrace on Google for now not positioning this publish upper!
    Come on over and talk over with my site . Thanks =)

    my website ... Power Pump XL review  

  26. # Anonymous ناشناس

    This post provides clear idea for the new users of blogging, that in fact how to do blogging and site-building.


    how to build muscle  

  27. # Anonymous ناشناس
  28. # Blogger Instagram Downloader

    I am so grateful for your article. Much thanks.
    Instagram Downloader  

  29. # Blogger Wiral Eyes

    Really helpful article. Great share
    iMessage
     

  30. # Anonymous ناشناس

    Really helpful article. Great share
    VOVO GIFTS
     

  31. # Blogger Rashid Awan

    I am so grateful for your article. Much thanks.
    Omega Indl  

  32. # Blogger kuch bhi

    Really helpful article. Great share
    Mother Daughter - VOVO  

  33. # Blogger Michael

    Really helpful article. Great share
    iMessage Android  

  34. # Blogger Maya
  35. # Blogger Zubair Ahmad


    "Thanks for this complete list. I have check all of these websites, all are in working
    and I get many of the backlinks for my website. Thanks...

    IG Reviews community

    IG Reviews rhizome

    IG Reviews buzzon

    IG Reviews monferraglia

    IG Reviews magcloud.

    IG Reviews liveleak
     

  36. # Blogger Zubair Ahmad

    "Thanks for this complete list. I have check all of these websites, all are in working
    and I get many of the backlinks for my website. Thanks...

    SocialSteeze Reviews crokes

    Social Steeze Review 8tracks

    SocialSteeze Reviews kickstarter

    Social Steeze Reviews 3dartistonline

    Social Steeze Reviews photoshopcreative
     

  37. # Blogger jimmycharlis
  38. # Blogger jimmycharlis
  39. # Blogger jimmycharlis

    Really helpful article. Great share

    enetget  

ارسال یک نظر

جدید ترین ها

بایگانی ماهانه

مقالات گذشته




XML

Powered by Blogger



© آگاهی سرا

استفاده یا کپی برداری از مقالات و انتشارات این وبلاگ برای عموم آزاد است